Türk Mühendislik Harikası Karız Kanalları

Karız Kanalları; Orta Asya’nın Turfan bölgesine yapılmış olan eski yeraltı su şebeke sistemidir. Dünya uygarlık tarihinin en önemli yapılarından biri olarak kabul edilen bu kanallar, Uygur Türkleri tarafından çölün altına inşa edilmiştir. Yaklaşık 2500 yıl önce çölün altına inşa edilen bu muazzam yapılar, Çin Seddi kadar uzundur. Çölün altına bir ağ gibi örülen kanallar, Çin’in 3 büyük mimari harikası arasında yer almaktadır. Müze haline getirilerek ziyarete açılan kanalların tarihi ve yeraltı sulama sistemi detaylı bir şekilde anlatılmaktadır.

Kanalların Yapımında Kullanılan İleri Düzey Bilgi

Karız yani Kehriz kelimesi; günümüzde Anadolu’da kullanılan “keriz” anlamını taşımaktadır. Bu sözcük; sebil, herkesin kullanımına açık çeşme manasına gelmektedir.

Çölün altına bir ağ gibi örülmüş olan bu kanalların toplam uzunluğu 5000 kilometrenin üzerindedir. Derinliği 110 metreden başlayan kanallarda belli aralıklarla kuyular açılmıştır. Bu kuyular 90, 80, 70, 60 en son Turfan ’da 10 metrenin altına inmektedir. Yapılan bu kanalların tamamı yerçekimi kuvveti ile çalışmaktadır.

Milattan önce 500’lü yıllarda Uygur Türkleri tarafından yapılan bu kanalların eğimi, açısı, suyun akışının sağlanması, suyun doğru yoldan gitmesi için ileri düzey matematik, fizik ve mühendislik becerileri kullanılmıştır.

Bu kanallar ile Tanrı Dağları’nda eriyen karların ve yeraltı su kaynaklarının birleştirilmesi ile Turfan bölgesine su getirilmiştir. Deniz seviyesinin altında kalan tarım alanları, köyler ve yerleşim merkezlerinin su ihtiyacı karşılanmıştır.

Her yıl ortalama 200 metreküp su taşıyan bu kanallar yağmurun çok az yağdığı, ovalık bir bölge olan Turfan Bölgesi’nin hayat kaynağı olarak değerlendirilmektedir. Turfan bölgesinde birbirinden farklı uzunluklara sahip 1000’den fazla Karız Kanalı yer almaktadır. Kanalların her birinde dik kuyular, yeraltı kanalı, yerüstü kanalı ve barajlar bulunmaktadır.

Kanalların inşası sırasında işçilerin hava alabilmesi ve çıkarılan toprağın, çamurun boşaltılması için 20 ila 30 metrelik aralıklarla dik kuyular açılmıştır. Kanallarda bulunan barajlar ise su miktarını ayarlayan su deposu işlevini görmüştür. Kanalların inşasında işçilerin ancak oturarak çalışabildiği bilinmektedir.

Günümüzde müze haline çevrilen bu kanallar sorunsuz bir şekilde çalışmaya, su taşımaya ve Turfan bölgesi için hayat kaynağı olmaya devam etmektedir.